Thực phẩm bẩn bủa vây người tiêu dùng: Cần chế tài đủ mạnh

Chuyên gia: "Đùn đẩy" trách nhiệm trong quản lý, Bộ Y tế phải chịu trách nhiệm chính về thực phẩm bẩn, thuốc giả

Một chuyên gia về thương mại và quản lý thị trường đã thẳng thắn thừa nhận với PV về tình trạng "đùn đẩy" trách nhiệm giữa các đơn vị, bộ ngành khi có sự cố xảy ra trong lĩnh vực mình quản lý. Ông nhấn mạnh, với hàng loạt vụ việc thực phẩm bẩn, thuốc giả, sữa giả bị phanh phui gần đây, trách nhiệm chính của Bộ Y tế là không thể chối cãi.

Lỗ hổng quản lý của ngành y tế

Vị chuyên gia dày dạn kinh nghiệm khẳng định, ngành y tế có trách nhiệm không thể trốn tránh trong việc quản lý ngành và giám sát tiền kiểm, hậu kiểm đối với mọi mặt hàng liên quan đến thực phẩm và sức khỏe như sữa, thuốc, thực phẩm chức năng. Việc cấp phép sản xuất cho doanh nghiệp, cũng như kiểm tra an toàn thực phẩm từ vỉa hè, cửa hàng đến siêu thị và khách sạn 5 sao đều thuộc thẩm quyền của các đơn vị ngành y tế. Các vụ bắt giữ gần đây liên quan đến thực phẩm bẩn, thuốc giả, sữa giả, thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc, kem trộn... đã cho thấy sự buông lỏng quản lý của ngành này. Sự tiếp tay của không ít cán bộ, công chức ngành y tế và an toàn thực phẩm cũng đã lộ rõ qua các vụ việc.

Bên cạnh ngành y tế, các lực lượng khác như công an, biên phòng, quản lý thị trường và chính quyền địa phương cũng có vai trò phối hợp trong chống hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc liên quan đến sức khỏe người dân. Thực tế cho thấy, khi các cơ quan chức năng đồng loạt ra quân truy quét, thị trường ngay lập tức thiếu hụt nguồn cung và quảng cáo vi phạm trên mạng xã hội cũng giảm mạnh. Điều này cho thấy cuộc chiến chống thực phẩm bẩn và hàng giả là một cuộc chiến trường kỳ, không có hồi kết do các hình thức vi phạm liên tục biến tướng.

Chuyên gia này chia sẻ: "Dù biết sẽ phải trả giá, các cá nhân, tổ chức vẫn lao vào buôn bán thực phẩm bẩn, hàng giả do lợi nhuận khổng lồ. Chống hàng giả như đánh với bạch tuộc, chặt vòi này lại mọc vòi khác. Chỉ cần cán bộ bị mua chuộc, tội phạm sẽ lại trỗi dậy." Ông đề xuất tăng nặng mức xử phạt (cả tiền và hình sự) gấp nhiều lần hiện nay để tăng tính răn đe, do mức phạt hiện tại dễ bị "nhờn luật".

Để giải quyết tình trạng này, vị chuyên gia cho rằng trước hết các bộ, ngành cần làm tròn trách nhiệm trong việc rà soát, hoàn thiện chính sách pháp luật về quản lý nhà nước và xử lý vi phạm. Trong đó, vai trò của ngành y tế trong việc đảm bảo chất lượng, kiểm duyệt nghiêm ngặt và cấp phép sản phẩm là đặc biệt quan trọng. Nếu ngành y tế kiểm soát chặt chẽ đầu vào và vệ sinh an toàn thực phẩm, các lực lượng khác sẽ không phải "chạy theo" để truy quét.

Về trách nhiệm của lực lượng quản lý thị trường trước tình trạng hàng giả, hàng nhái tràn lan, vị chuyên gia thừa nhận lực lượng này hiện không thể quản lý xuể. Nguyên nhân đến từ hai yếu tố: con người và thiếu chức năng, công cụ. Ông giải thích: "Mỗi đội quản lý thị trường chỉ có vài người, thậm chí 1-2 người phụ trách cả địa bàn rộng với nhiều lĩnh vực chuyên sâu nên không thể quán xuyến hết. Về chuyên môn, quản lý thị trường chỉ kiểm tra hồ sơ giấy tờ, không có chuyên môn phân tích, kiểm định các mặt hàng chuyên ngành như an toàn, thú y. Việc lấy mẫu kiểm định cần phối hợp với lực lượng khác, nên nhiều trường hợp 'bó tay', chỉ xử phạt hành chính và đề xuất xử lý hình sự."

Cần phân định rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân

Chia sẻ về vấn nạn hàng giả, ông Nguyễn Mạnh Thắng, Giám đốc chi nhánh miền Bắc của Công ty Yến sào Khánh Hòa, cho biết: "Vừa qua, công ty chúng tôi đã phối hợp với nhiều cơ quan chức năng phát hiện nhiều sản phẩm yến sào của thương hiệu Yến sào Khánh Hòa bị làm giả. Sản phẩm giả khi quét mã QR sẽ không ra thông tin. Trên bao bì thông tin thể hiện địa điểm sản xuất nhưng cơ quan chức năng đến kiểm tra thì đây chỉ là nơi gia công dán nhãn hiệu. Với các sản phẩm nước yến gia công làm giả thường thông tin hàm lượng yến rất cao, từ 20% lên đến 70% nhưng giá bán chỉ vài chục nghìn đồng/lọ trong khi thực tế kiểm nghiệm của chúng tôi, hàm lượng yến trong các lọ này chỉ đạt vài phần trăm”.

Trước tình trạng thực phẩm bẩn, thuốc giả, sữa giả và hàng không rõ nguồn gốc tràn lan, ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương), khuyến cáo người tiêu dùng nên chọn mua sản phẩm ở những địa chỉ, nhãn hàng uy tín, đặc biệt khi mua hàng online. Không nên mua sản phẩm có màu sắc, hình dáng, mùi vị bất thường hoặc giá rẻ đáng ngờ. Cần mua sản phẩm có nhãn mác rõ ràng, đầy đủ thông tin về chất lượng, nguồn gốc. Người tiêu dùng có thể kiểm tra nhanh qua hotline của nhà sản xuất, website doanh nghiệp, hoặc tra cứu thông tin trên trang của cơ quan thuế, quản lý thị trường hay Cục Sở hữu trí tuệ.

Ông Linh nhấn mạnh, việc phân định rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong kiểm soát và quản lý an toàn thực phẩm sẽ giúp chỉ đích danh, tránh tình trạng "đổ lỗi" như đã thấy trong các vụ phát hiện sữa giả, thuốc giả, thực phẩm chức năng, thực phẩm bẩn quy mô lớn được sản xuất, nhập khẩu vào Việt Nam thời gian qua.